Το 2023 και οι θερμοκρασίες ρεκόρ
Τον Μάρτιο του 2023, ο ΟΗΕ προέτρεψε τις χώρες να επιταχύνουν τη δράση τους για το κλίμα, τονίζοντας ότι υπάρχουν πλέον διαθέσιμες αποτελεσματικές επιλογές για τη μείωση των εκπομπών, από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έως ηλεκτρικά οχήματα. Όμως, παρ’ όλες τις ειδοποιήσεις της επιστημονικής κοινότητας και των διεθνών οργανισμών, η καθοδική κλιματική πορεία του πλανήτη μας οδηγείται με ταχύτατους ρυθμούς. Το 2023 ήταν η πιο ζεστή χρονιά που έχει καταγραφεί και το 2024 φαίνεται ότι θα ακολουθήσει την ίδια πορεία. Παράλληλα, περίπου το 1/3 των ημερών του 2023, η μέση παγκόσμια θερμοκρασία ήταν τουλάχιστον 1,5 C υψηλότερη από τα προβιομηχανικά επίπεδα.
Οι ωκεανοί του κόσμου μας έχουν επίσης βιώσει ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες φέτος και, με τη σειρά τους, απελευθερώνουν περαιτέρω θερμότητα στην ατμόσφαιρα. «Ο Βόρειος Ατλαντικός Ωκεανός είναι ο θερμότερος που έχουμε καταγράψει ποτέ, και αν κοιτάξετε τον Βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό, υπάρχει μια “γλώσσα” ασυνήθιστα ζεστού νερού που εκτείνεται από την Ιαπωνία μέχρι την Καλιφόρνια», είχε δηλώσει στο BBC η Δρ Jennifer Francis από το Woodwell Climate Research Center των ΗΠΑ.
Επίσης, σύμφωνα με ειδικούς, δύο αιχμές της θερμοκρασίας τους τελευταίους μήνες στην Ανταρκτική –που προκλήθηκαν από τη φυσική μεταβλητότητα– έχουν αυξήσει τον παγκόσμιο μέσο όρο θερμοκρασίας. Ωστόσο, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί η ακριβής επίδραση της μακροχρόνιας υπερθέρμανσης που προκαλείται από τον άνθρωπο. Ακόμα ένα από τα αναρίθμητα παγκόσμια παραδείγματα, η ξηρασία που πλήττει την αμερικανική Δύση έχει επιμείνει για περισσότερες από δύο δεκαετίες, οδηγώντας τους επιστήμονες να την χαρακτηρίσουν ως «μεγάλη ξηρασία» που υπερβαίνει όλες τις καταγεγραμμένες περιφερειακές ξηρασίες σε εύρος και σοβαρότητα.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτές οι συνεχιζόμενες ανωμαλίες στις υψηλές θερμοκρασίες θα πρέπει να είναι ένα καμπανάκι κινδύνου για όλες τις χώρες ενώ η IPCC, το όργανο του ΟΗΕ για το κλίμα, λέει ξεκάθαρα ότι πρέπει να μειώσουμε στο μισό τις εκπομπές κατά τη διάρκεια αυτής της δεκαετίας και στη συνέχεια να φτάσουμε στο καθαρό μηδέν.
Πώς μπορεί να επιτευχθεί το καθαρό μηδέν;
Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που έχει αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα, είναι η μετάβαση σε έναν πλανήτη με μηδενική κατανάλωση ενέργειας. Για να καταλήξουμε στο καθαρό μηδέν απαιτείται μια ριζική επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο παράγουμε, καταναλώνουμε και μετακινούμαστε. Ο τομέας της ενέργειας αντιπροσωπεύει σήμερα περίπου τα 3/4 των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και έχει το “κλειδί” για τον μετριασμό των χειρότερων συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Η αντικατάσταση της ρυπογόνου ηλεκτρικής ενέργειας από άνθρακα, φυσικό αέριο και πετρέλαιο με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η αιολική ή η ηλιακή, θα μείωνε σημαντικά τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
Η έννοια των καθαρών μηδενικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα προέκυψε από την επιστήμη του κλίματος. Ωστόσο, τίθεται σε λειτουργία μέσω κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών συστημάτων. Η Oxford Net Zero, μια διεπιστημονική ερευνητική πρωτοβουλία που βασίζεται στη δεκαπενταετή έρευνα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης για την κλιματική ουδετερότητα, εντοπίζει 7 χαρακτηριστικά του καθαρού μηδενισμού, τα οποία είναι σημαντικά για να καταστεί ένα επιτυχημένο πλαίσιο για την κλιματική δράση:
- Μειώσεις εκπομπών με προκαταβολική μείωση
- Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη μείωση των εκπομπών
- Προσεκτική χρήση της απομάκρυνσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα
- Αποτελεσματική ρύθμιση των αντισταθμιστικών δικαιωμάτων άνθρακα
- Δίκαιη μετάβαση στο καθαρό μηδέν
- Ευθυγράμμιση με ευρύτερους κοινωνικο-οικολογικούς στόχους
- Επιδίωξη νέων οικονομικών ευκαιριών
Οι υποσχέσεις και η ελπίδα για το μέλλον
Στο κομμάτι των γεωργικών και βιομηχανικών μεθόδων παραγωγής, είναι προφανές ότι οι αλλαγές είναι ελάχιστες. Μπορεί να έχουν γίνει κάποια βήματα για τη βιώσιμη ανάπτυξη και τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας, αλλά η εξάρτησή μας από την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων είναι δεδομένη. Και ενώ όλα τα επιστημονικά στοιχεία συνδέουν την καύση ορυκτών καυσίμων με την υπερθέρμανση του πλανήτη, η χρήση τους συνεχίζει να αυξάνεται.
Ταυτόχρονα, δεν μπορούμε να μην αναγνωρίσουμε όλα όσα έχουν επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια. Το ποσοστό της ηλεκτρικής ενέργειας που παρέχεται από ανανεώσιμες πηγές παγκοσμίως, για παράδειγμα, έχει αυξηθεί σημαντικά και το κόστος αυτών των πηγών έχει μειωθεί δραματικά. Πολλά έθνη έχουν επίσης λάβει σημαντικά μέτρα για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα.
Μπορεί η Συμφωνία του Παρισιού να έθεσε έναν παγκόσμιο στόχο, η δράση για την επίτευξη του στόχου αυτού όμως διαρθρώνεται σε εθνικό επίπεδο. Κάθε κράτος είναι υπόλογο για την ανάπτυξη των δικών του πολιτικών προκειμένου να επιτευχθεί ο κοινός στόχος. Όλες οι κυβερνήσεις, οι πόλεις και οι επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από τις διαφορετικές προσεγγίσεις τους, πρέπει να υιοθετήσουν μέτρα για την επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών.
Το καθαρό μηδέν, προς το παρόν, δε μοιάζει να είναι εφικτός στόχος. Ωστόσο, η ελπίδα μπορεί να ενισχύσει τη δημιουργικότητα -απαραίτητη ακόμη και σε επιστημονικό επίπεδο- και να φέρει επίλυση προβλημάτων. Αυτή η κινητήριος δύναμη είναι ικανή να μας οδηγήσει στο να εξερευνήσουμε απάτητα μονοπάτια και να βρεθούμε μπροστά σε λύσεις που μέχρι πρότινος δεν τις εντοπίζαμε. Αν συνδυαστεί με δράση και πρόληψη, τότε, κάθε στόχος, όπως το καθαρό μηδέν, έρχεται πιο κοντά μας για να τον αγγίξουμε.
Πηγές:
United Nations
BBC
Net Zero Climate Organization