Οφέλη από τη σωστή χρήση της τεχνολογίας
Η τεχνολογία προσφέρει πολλά οφέλη στα παιδιά και στους εφήβους, καθώς συμβάλλει στην απόκτηση γνώσεων, στην εκπαίδευση, στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, αλλά και στην ψυχαγωγία τους. Μέσα σε δευτερόλεπτα, οι μηχανές αναζήτησης και η τεχνητή νοημοσύνη απαντούν σε κάθε ερώτημα, αντικαθιστώντας τις παραδοσιακές εγκυκλοπαίδειες και διευκολύνοντας την πρόσβαση σε κάθε είδους πληροφορία.
Στο διαδίκτυο μπορεί κάποιος να βρει εκπαιδευτικές εφαρμογές, όπως το ABCmouse και το IXL, που προσφέρουν μαθήματα και δραστηριότητες για μια ευρεία γκάμα θεμάτων, από Μαθηματικά έως Γλώσσα, διαδραστικά και με προσωποποιημένη καθοδήγηση. Επιπλέον, υπάρχουν παιχνίδια που συνδυάζουν την ψυχαγωγία με την εκπαίδευση, βοηθούν τα παιδιά να μαθαίνουν και ταυτόχρονα να διασκεδάζουν. Το Scratch είναι ένα από αυτά. Πρόκειται για μια πλατφόρμα δωρεάν εκμάθησης προγραμματισμού για παιδιά από 8 ετών και άνω, που τους επιτρέπει να δημιουργήσουν τις δικές τους ιστορίες, παιχνίδια και κινούμενα σχέδια. Παρομοίως, το Prodigy βοηθά τα παιδιά να εξασκηθούν στα Μαθηματικά και τα Αγγλικά μέσω διαδραστικών παιχνιδιών.
Η Εικονική Πραγματικότητα (VR) βοηθάει τα παιδιά να εξερευνήσουν εικονικά περιβάλλοντα, φέρνοντας μπροστά στα μάτια τους τα ιστορικά γεγονότα, ή βοηθώντας τα να επισκεφτούν φημισμένα μουσεία ή και να εξασκηθούν σε επιστημονικά πειράματα. Η ενασχόληση με τα πολυμέσα όπως το βίντεο, οι ήχοι και τα γραφικά, βοηθά τα παιδιά να κατανοήσουν περίπλοκες έννοιες με μεγαλύτερη ευκολία.
Όπως φαίνεται και από τα παραπάνω, αλλά και από πολλά ακόμα παραδείγματα, η τεχνολογία προσφέρει νέους τρόπους μάθησης που δεν ήταν διαθέσιμοι στο παρελθόν. Και, φυσικά, η εξοικείωση με την τεχνολογία σε μικρή ηλικία προετοιμάζει τα παιδιά για ένα μέλλον όπου οι ψηφιακές δεξιότητες θα είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητες.
Ποιοι είναι όμως οι κρυμμένοι κίνδυνοι;
Η τεχνολογία μάς ανοίγει στην κυριολεξία νέους κόσμους, όμως, στον αντίποδα, η υπερβολική ή χωρίς έλεγχο χρήση της μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία των παιδιών, όπως επίσης και στην ασφάλειά τους.
Καταρχάς, η παρατεταμένη χρήση της οθόνης ενδέχεται να προκαλέσει προβλήματα όρασης, όπως μυωπία, κόπωση και ξηρότητα των ματιών. Μελέτη του Children's Hospital of Philadelphia έδειξε ότι περίπου το 57% των μαθητών που περνούν μεγάλο χρονικό διάστημα μπροστά σε οθόνες παρουσιάζει κόπωση των ματιών και άλλα συμπτώματα όπως δυσκολία στην εστίαση σε μακρινή απόσταση, πονοκεφάλους και θολή όραση.
Επίσης, ο εθισμός στην τεχνολογία είναι συχνή αιτία άγχους και αυτό βγάζει νόημα αν σκεφτούμε ότι σύμφωνα με έρευνα του American Psychological Association, το 37% των εφήβων αφιερώνει περίπου 5 ώρες την ημέρα στα κοινωνικά δίκτυα, ενώ το 41% της ομάδας αυτής ανέφερε ότι συνολικά η ψυχική του υγεία δεν ήταν καλή. Η έρευνα έδειξε ακόμα ότι έφηβοι που αφιερώνουν πάνω από 3 ώρες την ημέρα σε κοινωνικά δίκτυα εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά άγχους και μοναξιάς. Ως φυσικό επακόλουθο αυτές οι τάσεις απομόνωσης από το κοινωνικό περιβάλλον, συμβάλλουν και στη μείωση της απόδοσης στο σχολείο.
Ένα ακόμα σημαντικό εύρημα είναι ότι τα παιδιά που περνούν περισσότερο από δύο ώρες την ημέρα μπροστά σε οθόνες παρουσιάζουν αυξημένη προδιάθεση παχυσαρκίας, σύμφωνα με έρευνα της Mayo Clinic. Η παρατεταμένη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών και οθονών αντικαθιστά τον χρόνο που τα παιδιά θα μπορούσαν να δαπανήσουν σε σωματική δραστηριότητα και τα ωθεί σε αυξημένη κατανάλωση τροφών υψηλής θερμιδικής αξίας.
Πλοήγηση στο διαδίκτυο με ασφάλεια
Τα παιδιά -και ειδικά εκείνα που είναι πιο μικρά σε ηλικία- είναι εκτεθειμένα σε πολλούς κινδύνους όταν χρησιμοποιούν το διαδίκτυο. Ο κυβερνοεκφοβισμός, η πρόσβαση σε ακατάλληλο ηλικιακά περιεχόμενο και η διαδικτυακή εκμετάλλευση είναι κάποιοι από αυτούς. Μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έδειξε ότι το 49% των μαθητών ηλικίας 10 έως 18 ετών στην Ευρώπη έχει βιώσει κάποια μορφή διαδικτυακού cyberbullying. Τα παιδιά που έχουν βιώσει κάποια τέτοιου είδους εμπειρία αναφέρουν υψηλά επίπεδα άγχους, κατάθλιψη και έχουν συνήθως ζητήματα αυτοεκτίμησης.
Ακόμα, πολλά παιδιά έρχονται σε επαφή με ακατάλληλο για την ηλικία τους περιεχόμενο, ενδεχομένως με σκηνές βίας ή πορνογραφίας. Σε έρευνα που διεξήγαγε το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου σε 14.000 μαθητές ηλικίας 10-17 ετών, το 61% των συμμετεχόντων έχει συναντήσει ακατάλληλο ή βίαιο περιεχόμενο στο διαδίκτυο. Από αυτό το ποσοστό παιδιών, το 65% το είδε τυχαία, το 21% έψαξε για να το βρει, ενώ στο 13% το έστειλε κάποιος φίλος ή γνωστός.
Άλλος ένας πολύ μεγάλος κίνδυνος είναι η διαδικτυακή εκμετάλλευση, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής παρενόχλησης ακόμα και της εμπορίας ανθρώπων. Το National Center for Missing and Exploited Children (NCMEC) αναφέρει ότι οι περιπτώσεις σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών έχουν αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια, ενώ το 2020 το NCMEC έλαβε περισσότερες από 21,7 εκατομμύρια αναφορές για διαδικτυακή σεξουαλική εκμετάλλευση.
Συμβουλές για την προστασία των παιδιών
Πώς μπορούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά μας χωρίς να τα αποκλείσουμε από τη χρήση και τα οφέλη της τεχνολογίας;
1. Συζητάμε μαζί τους και τα ενημερώνουμε
Η επικοινωνία με τα παιδιά έχει πολύ μεγάλη σημασία. Από τη μεριά μας ως ενήλικοι οφείλουμε να κατανοήσουμε τις ανάγκες και τις ανησυχίες τους σχετικά με τις νέες τεχνολογίες. Γι’ αυτό το να συμμετέχουμε μαζί τους σε δραστηριότητες που περιλαμβάνουν την τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει, ώστε να εντοπίσουμε τις προτιμήσεις τους.
Παίζοντας μαζί τους και εξερευνώντας τα sites που επισκέπτονται ή τις εφαρμογές που χρησιμοποιούν, μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τα ενδιαφέροντά τους, να τα καθοδηγήσουμε και να τα ενημερώσουμε για την ασφαλή χρήση της τεχνολογίας, τους κινδύνους και πώς να προστατεύονται από αυτούς.
2. Βάζουμε όρια
Προκειμένου να δημιουργήσουμε ένα πιο ασφαλές διαδικτυακό περιβάλλον για τα παιδιά, μπορούμε να εγκαταστήσουμε ένα λογισμικό ασφαλείας. Μπορούμε, επίσης, να χρησιμοποιήσουμε φίλτρα που αποκλείουν το ακατάλληλο περιεχόμενο όπως και εργαλεία για να παρακολουθούμε τη δραστηριότητά τους στο διαδίκτυο.
Οι μεγάλες εταιρείες λογισμικού διαθέτουν ειδικές ρυθμίσεις που όταν ενεργοποιηθούν περιορίζουν την πρόσβαση των παιδιών σε ηλικιακά κατάλληλο υλικό, όπως το Microsoft Family Safety, το Google Family Link για Android συσκευές και το Apple Screen Time για συσκευές της Apple. Υπάρχει ακόμα η δυνατότητα να περιορίσουμε την πρόσβαση των παιδιών σε ακατάλληλο υλικό στα κοινωνικά δίκτυα και στο YouTube.
Η θέσπιση κανόνων στον χρόνο χρήσης είναι εξίσου σημαντική. Θα πρέπει να ορίσουμε ένα χρονοδιάγραμμα με συγκεκριμένες μέρες και ώρες για τη χρήση κινητών, tablets ή υπολογιστών. Καλό να είναι να απαγορεύσουμε εντελώς τη χρήση τους την ώρα του φαγητού ή στο υπνοδωμάτιο και να τα ενθαρρύνουμε ταυτόχρονα να βρουν άλλες δραστηριότητες που κρατούν σε εγρήγορση το μυαλό και το σώμα τους.
Δίνουμε το παράδειγμα
Και φυσικά δεν ξεχνάμε να δίνουμε εμείς οι ίδιοι το παράδειγμα, βρίσκοντας ενδιαφέροντα και όμορφες στιγμές να μοιραστούμε σαν οικογένεια εκτός οθόνης, καθώς τα παιδιά μιμούνται σε μεγάλο βαθμό αυτό που βλέπουν από εμάς τους ίδιους.