Από τι προκαλείται το χρηματοοικονομικό στρες
Το χρηματοοικονομικό στρες προέρχεται κυρίως από τους παράγοντες που διαμορφώνουν την οικονομική μας κατάσταση. Το οικονομικό μας status επηρεάζεται από διαφορετικές συνθήκες, είτε εξωγενείς είτε ενδογενείς, και με διαφορετικό τρόπο σε κάθε στάδιο της εφηβικής ηλικίας ή της ενήλικης ζωής μας. Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με έρευνες, οι ηλικιακές ομάδες των Millennials και των Gen X δείχνουν να βιώνουν υψηλότερα επίπεδα χρηματοοικονομικού άγχους.
Η οικονομική κρίση του 2009 στη χώρα μας αποτέλεσε έναν σημαντικό παράγοντα ανασφάλειας. Η ανεργία ανήλθε στο 27,5% το 2013, φτάνοντας ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι πολιτικές λιτότητας που εφαρμόστηκαν στη διάρκεια της κρίσης οδήγησαν σε μειώσεις μισθών και συντάξεων, περιόρισαν την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών και αύξησαν την οικονομική πίεση στα περισσότερα νοικοκυριά. Παρά τη βελτίωση των τελευταίων ετών, το κλίμα αβεβαιότητας δεν μοιάζει να έχει αλλάξει ιδιαίτερα, με την ανεργία να εξακολουθεί να προκαλεί αστάθεια και στρες σε νέους αλλά και πιο ηλικιωμένους πολίτες.
Στη συνέχεια, η πανδημία ήρθε και πρόσθεσε επιπλέον οικονομική πίεση, επιδεινώνοντας τις ήδη δύσκολες συνθήκες. Μάλιστα, σύμφωνα με έκθεση του ΟΟΣΑ για το 2023, η οικονομική αβεβαιότητα και η ανεργία που ακολούθησαν την πανδημία ενίσχυσαν, με τη σειρά τους, το χρηματοοικονομικό στρες των Ελλήνων.
Οι οικονομικές αυτές δυσκολίες έχουν, επίσης, αυξήσει τον κίνδυνο κατάθλιψης, με την έρευνα να εντοπίζει αυτόν τον κίνδυνο στο 66% των ελληνικών νοικοκυριών με οικονομικές δυσχέρειες.
Παράλληλα, οι γεωπολιτικές κρίσεις των τελευταίων ετών που οδήγησαν σε άνοδο των τιμών ακόμα και σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες, είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους διαβίωσης. Όπως ήταν αναμενόμενο, αυτό το γεγονός επιδείνωσε ακόμα περισσότερο το χρηματοοικονομικό στρες, καθώς το αυξανόμενο κόστος της ενέργειας, των τροφίμων και των κατοικιών δυσχεραίνει την κάλυψη αναγκών και συνολικά την καθημερινότητα πολλών πολιτών.
Και, φυσικά, ακόμα εντονότερη ανασφάλεια βιώνουν όσοι βρίσκονται σε διαδικασία αποπληρωμής χρεών, όπως δάνεια ή οφειλές προς το δημόσιο. Η αγωνία για την αποπληρωμή τους είναι ένας σημαντικός παράγοντας πίεσης. Το ίδιο συμβαίνει και με τα απρόβλεπτα έξοδα που προκύπτουν από έκτακτα γεγονότα, για παράδειγμα κάποια ασθένεια ή ατύχημα, κάποια βλάβη στο σπίτι ή στο αυτοκίνητο. Η μη ύπαρξη αποταμιεύσεων συμπληρώνει το κλίμα αβεβαιότητας και αποτελεί extra πηγή άγχους.
Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε το χρηματοοικονομικό στρες
To χρηματοοικονομικό στρες έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική μας υγεία. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, στη χώρα μας το 2023 περίπου το 25% των πολιτών αντιμετώπιζαν άγχος και κατάθλιψη λόγω οικονομικών πιέσεων, με το ηλικιακό γκρουπ των νέων και τους πολίτες που κατατάσσονται σε πιο ευάλωτες ομάδες να επηρεάζονται περισσότερο. Άλλες επιπτώσεις του χρηματοοικονομικού στρες μπορούν να είναι η αϋπνία, οι κρίσεις πανικού, η ευερεθιστότητα, ο θυμός.
Πώς μπορούμε, λοιπόν, να διαχειριστούμε το χρηματοοικονομικό άγχος και να διαφυλάξουμε την ψυχική μας υγεία; Ο τρόπος να αντιμετωπίσουμε αυτή τη συνθήκη θα πρέπει να είναι πολυδιάστατος και να περιλαμβάνει τόσο πρακτικές όσο και ψυχολογικές τακτικές.
1. Δημιουργούμε τον προϋπολογισμό μας
Το να παρακολουθούμε τα έσοδα και έξοδά μας μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση των οικονομικών και στη μείωση του στρες. Μπορούμε να ξεκινήσουμε καταγράφοντας τα πάγια έσοδα και έξοδά μας και στη συνέχεια να θέσουμε τους προσωπικούς μας στόχους αποταμίευσης. Αυτό, βέβαια, σημαίνει ότι θα πρέπει να εντοπίσουμε και να περιορίσουμε τις περιττές δαπάνες. Υπάρχουν αρκετά εργαλεία και εφαρμογές που βοηθούν σε αυτές τις ημερήσιες καταγραφές και που μας δίνουν αναλυτική εικόνα των μηνιαίων εξόδων μας, ώστε να εντοπίσουμε πού ξοδεύουμε περισσότερο, ποιες ήταν οι απρόβλεπτες δαπάνες μας και πώς όλα αυτά επηρέασαν τελικά τον προϋπολογισμό μας.
2. Ρυθμίζουμε τις οφειλές μας
Θα πρέπει να εξετάσουμε πιθανές ρυθμίσεις και διακανονισμούς που αφορούν σε χρέη, όπως επίσης και να ενημερωθούμε για τυχόν επιδόματα που μας αναλογούν. Τα παραπάνω, δυνητικά, μπορούν να καθυστερήσουν την εκκίνηση πράξεων αναγκαστικής εκτέλεσης και να μας δώσουν χρόνο να αποπληρώσουμε τα χρέη μας.
Επενδύουμε στη χρηματοοικονομική μας εκπαίδευση
Η χρηματοοικονομική εκπαίδευση είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για την καλύτερη διαχείριση των οικονομικών μας, αφού καλύπτει βασικές αρχές, όπως ο προϋπολογισμός, η αποταμίευση, οι επενδύσεις και η διαχείριση χρεών. Πολλά πανεπιστήμια και ηλεκτρονικές πλατφόρμες προσφέρουν διαδικτυακά μαθήματα χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης, τόσο με θεωρητικές όσο και με πρακτικές προσεγγίσεις, για βελτίωση των καθημερινών συνηθειών μας.
Αναπτύσσουμε νέες δεξιότητες
Η επένδυση σε νέες δεξιότητες και γνώσεις μπορεί να αυξήσει τις επαγγελματικές μας προοπτικές, οι οποίες δυνητικά μπορούν να βελτιώσουν την οικονομική μας κατάσταση. Καθώς ο κόσμος γύρω μας αλλάζει και εξελίσσεται συνεχώς, η διαρκής εκπαίδευση και κατάρτιση μας καθιστούν πιο προσαρμοστικούς στις νέες απαιτήσεις και στις αλλαγές της οικονομίας. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να διαχειριστούμε και τις αλλαγές στην αγορά εργασίας με μεγαλύτερη ευελιξία, να αξιοποιήσουμε νέες ευκαιρίες και να μειώσουμε την αβεβαιότητα και το χρηματοοικονομικό άγχος.
Εκτός από την ψυχική υγεία…
Παράλληλα με τα παραπάνω, δεν θα πρέπει να αμελούμε τη σωματική μας υγεία. Η τακτική σωματική άσκηση, η υγιεινή διατροφή και η επαρκής ξεκούραση συμβάλλουν στην καταπολέμηση του άγχους και βελτιώνουν την ενέργεια και τη διάθεσή μας. Έτσι, και συνδυαστικά με όλα τα παραπάνω, θα μπορούμε να υλοποιούμε τους στόχους μας πιο εύκολα και να βρίσκουμε λύσεις στα χρηματοοικονομικά μας ζητήματα με μεγαλύτερη διαύγεια καθώς και μέσα από βιώσιμους τρόπους.