Χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός βασίζεται στον συνδυασμό γνώσεων, δεξιοτήτων, συμπεριφοράς και νοοτροπίας που πρέπει να διαθέτει ένα άτομο, προκειμένου να μπορεί να λαμβάνει αποτελεσματικές οικονομικές αποφάσεις για τη διατήρηση της μακροπρόθεσμης οικονομικής του ευημερίας. Όπως, ωστόσο, προκύπτει από το Ευρωβαρόμετρο που μετράει το επίπεδο χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στην Ευρώπη, η Ελλάδα κατατάσσεται 24η σε σύνολο 28 χωρών, με το 19% των Ελλήνων να τοποθετείται στο υψηλό επίπεδο χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, το 52% στο μέσο επίπεδο και σχεδόν 3 στους 10 (ποσοστό 29%) να θεωρούνται χρηματοοικονομικά αναλφάβητοι. Πόσο σημαντικό, όμως, είναι για τους πολίτες η απόκτηση χρηματοοικονομικής νοοτροπίας; Μερικά μόνο από τα οφέλη είναι τα παρακάτω.
Λήψη τεκμηριωμένων οικονομικών αποφάσεων
Στην οικονομία τίποτα δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένο. Ακόμα και μία απόφαση η οποία φαίνεται ότι θα στεφθεί με επιτυχία, κανείς δεν μπορεί να προεξοφλήσει πως τα πράγματα θα εξελιχθούν ακριβώς έτσι. Οι γνώσεις και οι δεξιότητες όμως ως προς τα χρηματοοικονομικά μέσα είναι οι μόνες που μπορούν να πιστοποιήσουν πως η εκάστοτε απόφαση είναι τεκμηριωμένη, μειώνοντας σημαντικά το ρίσκο και αυξάνοντας τις πιθανότητες για εύρεση της πιο κατάλληλης λύσης ή ενέργειας.
Αποτελεσματικότερη διαχείριση των οικονομικών
Όπως εύστοχα επισημαίνει η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ), ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός επιτρέπει στα άτομα να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τα προσωπικά τους χρηματοοικονομικά. Τα εξοπλίζει με τις κατάλληλες δεξιότητες, ώστε να είναι σε θέση να δημιουργούν και να τηρούν έναν προϋπολογισμό, να παρακολουθούν τα έξοδά τους, να θέτουν χρηματοοικονομικούς στόχους και να αποδίδουν προτεραιότητα στις δαπάνες τους. Αυτό τα βοηθά να αποφύγουν τα περιττά χρέη, να μειώσουν το χρηματοοικονομικό άγχος και να εργαστούν για την επίτευξη των χρηματοοικονομικών τους στόχων.
Εξασφάλιση οικονομικής ευημερίας
Η συνετή διαχείριση των οικονομικών, έτσι όπως εφαρμόζεται από τους χρηματοοικονομικά εγγράμματους, υπόσχεται οικονομική ευημερία. Κι αυτό γιατί, αποφεύγονται τα περιττά ρίσκα, ενώ ενισχύεται το αίσθημα της αποταμίευσης
Για να επιτευχθεί ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός είναι απαραίτητη η κατανόηση συγκεκριμένων όρων που χρησιμοποιούνται πολύ συχνά στην καθημερινότητα των πολιτών. Μερικοί από αυτούς είναι οι εξής:
1) Αναβάθμιση επενδυτικής βαθμίδας: Η επενδυτική βαθμίδα είναι το επίπεδο της πιστοληπτικής αξιολόγησης μιας χώρας, πάνω από το οποίο υπάρχει σχετικά χαμηλός κίνδυνος χρεοκοπίας για την κρατική της οντότητα. Οι διαβαθμίσεις γίνονται από τους οίκους αξιολόγησης, οι οποίοι λαμβάνουν τις σχετικές αποφάσεις, έχοντας προηγουμένως εξετάσει μία σειρά από στοιχεία, όπως τις προκλήσεις και τις προοπτικές της εκάστοτε οικονομίας, την προσήλωση στις μεταρρυθμίσεις, τις επενδύσεις κ.ο.κ.. Τα οφέλη από αυτή είναι πολλά και πολυεπίπεδα, αφού «αγγίζουν» εξίσου το Δημόσιο, τις τράπεζες, τα ασφαλιστικά ταμεία και, κυρίως, τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που λόγω αυτής θα δουν το κόστος δανεισμού τους να αμβλύνεται - ή το αντίθετο.
2) Πληθωρισμός: Εάν πέρυσι κάποιος με ένα ευρώ αγόραζε 10 προϊόντα ή υπηρεσίες σήμερα αγοράζει σαφώς λιγότερα. Αυτό είναι με απλά λόγια το νόημα του πληθωρισμού που αφορά στη συνεχή αύξηση του γενικού επιπέδου τιμών μιας οικονομίας σε μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο και επιφέρει πτώση στην αγοραστική δύναμη. Αναγκαία συνθήκη για την ύπαρξη του πληθωρισμού είναι η άνοδος των τιμών, καθώς παύει να υφίσταται εάν αυτές παραμένουν σταθερές, ανεξαρτήτως εάν είναι υψηλές ή όχι. Για τη μέτρηση του πληθωρισμού η Eurostat χρQησιμοποιεί συγκεκριμένα «καλάθια» προϊόντων, δίνοντας έμφαση σε εκείνα που κοστίζουν περισσότερο για τους καταναλωτές (ενδεικτικά, το ηλεκτρικό ρεύμα). Το τελευταίο διάστημα η Ευρώπη βιώνει υψηλά επίπεδα πληθωρισμού, ως απόρροια μιας σειράς γεγονότων, όπως οι πόλεμοι σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή. Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) προχώρησε σε αυξήσεις επιτοκίων, με σκοπό να περιορίσει το φαινόμενο στα επίπεδα του 2%.
3) Αυξήσεις – μειώσεις – διατήρηση επιτοκίων: Τα επιτόκια είναι αφενός, το κόστος που συνεπάγεται ο δανεισμός χρημάτων και αφετέρου, οι τόκοι που πληρώνουν οι τράπεζες στους πολίτες για τις αποταμιεύσεις τους. Οι αποφάσεις της ΕΚΤ για αύξηση, μείωση ή διατήρηση σε συγκεκριμένα επίπεδα των επιτοκίων δεν συνδέονται άμεσα με τα παραπάνω επιτόκια, αν και μπορούν να τα επηρεάσουν. Κι αυτό γιατί τέτοιου είδους αποφάσεις επιφέρουν αλλαγές στο κόστος δανεισμού για τις τράπεζες, οι οποίες με τη σειρά τους, διαμορφώνουν ανάλογα την τιμολογιακή τους πολιτική σε δάνεια και καταθέσεις. Αυτό έχει αντίκτυπο στη ζήτηση και άρα, στον πληθωρισμό.
4) Κατά κεφαλήν εισόδημα: Πρόκειται, ουσιαστικά, για το μέσο εισόδημα ανά άτομο σε μία συγκεκριμένη περιοχή και προκύπτει από τον υπολογισμό του συνολικού εισοδήματος ως προς τον πληθυσμό. Συνήθως ο επίμαχος δείκτης χρησιμοποιείται για να περιγράψει το επίπεδο διαβίωσης των πολιτών, αν και δεν λαμβάνει υπόψη μία σειρά από παραμέτρους, όπως, για παράδειγμα, τυχόν εισοδηματικές ανισότητες.
5) Ψηφιακό ευρώ: Τα μετρητά (τραπεζογραμμάτια και κέρματα) είναι σήμερα το μόνο είδος χρήματος κεντρικής τράπεζας που διατίθεται στο κοινό. Προσεχώς, το χρήμα θα διατίθεται και ψηφιακά, επιτρέποντας στους πολίτες να πραγματοποιούν τις πληρωμές με ένα ασφαλές μέσο πληρωμής που θα είναι καθολικά αποδεκτό σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ. Αυτό θα είναι δωρεάν για βασική χρήση, μέσω μιας εφαρμογής για κινητές συσκευές ή μιας φυσικής κάρτας, ενώ θα ενσωματώνει και μία λειτουργία εκτός σύνδεσης, προλαμβάνοντας καταστάσεις περιορισμένης συνδεσιμότητας.
Η κατανόηση βασικών χρηματοοικονομικών όρων είναι προϋπόθεση για την κατανόηση των οικονομικών του νοικοκυριού ή μιας επιχείρησης και συνολικά της εθνικής οικονομίας που επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα της ζωής μας.
Πηγές:
Ευρωβαρόμετρο σχετικά με τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό: https://europa.eu/eurobarometer/surveys/detail/2953
Ομιλία του Διοικητή της ΤτΕ, κ. Γιάννη Στουρνάρα, με θέμα: «Η σημασία του Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού»: https://www.bankofgreece.gr/enimerosi/grafeio-typoy/anazhthsh-enhmerwsewn/enhmerwseis?announcement=8b345f2d-6e00-42b0-a905-5eee42071757
Πληθωρισμός, Wikipedia: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BB%CE%B7%CE%B8%CF%89%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82
Ψηφιακό ευρώ: https://www.ecb.europa.eu/paym/digital_euro/why-we-need-it/html/index.el.html & https://finance.ec.europa.eu/digital-finance/digital-euro/frequently-asked-questions-digital-euro-and-legal-tender-cash_en